zondag 25 september 2022

Orgelpunt door Bert Wisgerhof

Beluister deze aflevering hier:

“Nieuwe wind door oude pijpen”.

Presentator Bert Wisgerhof vestigt in deze uitzending de aandacht op twee actuele orgelprojecten.

De geschiedenis van het orgel in de Sint Gommaris- of Westerkerk van Enkhuizen gaat terug tot 1547, toen vermoedelijk Hendrick Niehoff een orgel voor deze kerk maakte. In 1683 veranderde de orgelmaker Duyschot het orgel, zodat het voldeed aan de eisen van de tijd. De orgelbegeleiding van de gemeentezang was immers intussen ingevoerd. Veel later, aan het eind van de 19de eeuw, werd het orgel gemoderniseerd. Daar werd het niet beter van. Het raakte in verval en was sinds de laatste 20 jaar niet meer bespeelbaar. De firma Verschueren uit Ittervoort kreeg opdracht om in de orgelkas uit 1547 en met gebruikmaking van de bewaarde frontpijpen uit 1683 een nieuw orgel te maken. De situatie zoals de Duyschots die aan het einde van de Gouden Eeuw realiseerden, was daarbij richtinggevend. Eind 2021 kon de eerste fase van dit project worden opgeleverd: het complete Bovenwerk. In de uitzending is het resultaat daarvan te beluisteren. De adviseur Theo Jellema (foto boven) laat het horen in Spaanse, Italiaanse, Franse en Duitse muziek. Nu moet het Enkhuizer orgel (foto rechts) nog worden voltooid. Hoofdwerk, Rugpositief en Pedaal wachten nog op realisering. Daar is nog veel geld voor nodig. De Stichting Westerkerk Enkhuizen legt op haar website uit hoe men daaraan kan bijdragen.

Het tweede project gaat over de 18de eeuwse Vlaamse orgelmakers De Rijckere. Van hen zijn welgeteld nog twee instrumenten bewaard gebleven. Een groot orgel in de Oostkerk van Middelburg en een kleiner orgel, in 1776 gemaakt voor de kerk van het Zeeuwse Axel (foto onder), in de Protestantse kerk van Beek in Zuid-Limburg. Over dat laatste orgel gaat het in deze uitzending. Want de kerk in Beek is helaas gesloten en het orgel – rijksmonument – daarmee overbodig. Zo’n kleurrijk orgel, met veel vulstemmen, tertsregisters en tongwerken, verdient een nieuwe kans. Inmiddels is bekend dat de nieuwe plek van dit fraaie orgel opnieuw in Zeeland zal zijn. Het zal na restauratie door de firma Verschueren geplaatst worden in de oud-katholieke Sint Augustinuskerk van Middelburg. De Stichting De Rijckere-orgel 1776 beijvert zich om een ander ook financieel rond te krijgen. In de nabije toekomst staan dus beide De Rijckere-orgels op een steenworp van elkaar. De organist Léon Berben nam nog in Beek een cd op met muziek die op dit orgel helemaal op zijn plaats is. In deze uitzending is daar een selectie van te horen: werken van François Roberday, Henri du Mont en Jacobus La Fosse. Met als contrast enkele opnamen van het grote orgel van de Oostkerk in Middelburg, gespeeld door Bram Beekman, die hier tot zijn dood in 2016 organist was.